Haiku của Phúc Điền Thiên Đại Ni (Fukuda Chiyo-ni, 福田千代尼)

Haiku của Phúc Điền Thiên Đại Ni (Fukuda Chiyo-ni, 福田千代尼)

Chiyo-ni đính hôn với người hầu của một võ sĩ samurai khi còn rất trẻ, bà viết bài thơ này để nói lên suy nghĩ của mình:

Có đắng hay không
lần đầu tôi hái
trên cao trái hồng?

“Will it be bitter or not
the first time I pick
a persimmon?”
(trans. Lenore Mayhew)

Kết hôn ở độ tuổi hai mươi lăm, bà chỉ có một đứa con duy nhất, đây là bài thơ bà viết khi con trai của mình qua đời:

Đứa trẻ bắt chuồn chuồn
hôm nay con đã bước
được bao nhiêu dặm đường?

“Dragonfly hunter
how far has he traveled
today I wonder?”
(trans, Jane Reichhold)

Thơ ca có lẽ là thứ duy nhất ở lại dài lâu với bà, bởi cuộc đời làm vợ và làm mẹ của bà trôi qua chóng vánh, đây là bài thơ bà viết khi chồng bà qua đời lúc mới hai mươi bảy tuổi:

Ôi rộng vô cùng
ngồi hay nằm ở
bên trong chiếc mùng!

“Sitting up I see
lying down I see
how wide the mosquito net.”
(trans. Jane Reichhold)

Ở tuổi năm mươi hai, dẫu Chiyo-ni đã trở thành một ni sư, nhưng bà không sống trong tự viện như những vị xuất gia khác, mà lại tu học tại gia, điều này giúp bà có được tự do và đặc ân hiếm có để du hành, gặp gỡ giới văn nhân mà không hề bị ràng buộc bởi các luật lệ xã hội đối với phụ nữ đương thời.

Sáng nay du hành
mưa là hạt giống
của làn nước xanh.

“On the road
today’s rain
the seed for clear water.”
(trans. Patricia Donegan & Yoshie Ishibashi)

Những bài haiku hay nhất của bà được viết trong giai đoạn này. Bà đồng sáng tác với các du nữ, những võ sĩ samurai và giới tao nhân mặc khách:

Chẳng còn khách làng chơi
đêm nay nàng thức giấc
cùng những cơn gió trời…

“On her day off
the prostitute wakes up alone
the night’s chill.”
(trans. Patricia Donegan & Yoshie Ishibashi)

Khát khao của đàn bà
nằm sâu trong gốc rễ
của nhành phi yến hoa.

woman’s desire
deeply rooted —
the wild violets
(trans. Patricia Donegan & Yoshie Ishibashi)

Ở tuổi ngoài bảy mươi, đây là bài haiku bà viết lúc nhận ra sức khoẻ của mình đang ngày càng suy giảm.

Sức lực đã suy tàn
sáng nay ta chỉ thắng
được một con bướm vàng.

“My energy
can only defeat a butterfly
this spring morning.”
(trans. Jane Reichhold)

Qua đời ở tuổi bảy mươi hai, Chiyo-ni để lại nhiều bài thơ từ thế, đây là hai trong số đó:

Tôi ngước nhìn trăng thanh
và gửi lại thế giới
lời cảm ơn chân thành!

“I also saw the moon
as for this world—
ah—good-bye.”
(trans. R.H. Blyth)

Đom đóm biến mất rồi
làn nước xanh mát rượi
chỉ có ngần ấy thôi…

“Cool clear water
and fireflies that vanish
that is all there is…”
(trans. Jane Reichhold)

_______________
* Pháp Hoan dịch từ bản dịch tiếng Anh trong Classic Haiku: Chiyo-ni.