Bản Dịch Thần Khúc Anh Ngữ Và Việt Ngữ

Bản Dịch Thần Khúc Anh Ngữ Và Việt Ngữ

Divina Commedia (Thần Khúc) từng được 2 đại thi hào người Anh Geoffrey Chaucer và John Milton dịch một phần ra tiếng Anh vào thế kỷ 14 và 17, nhưng phải đến thế kỷ 19 thì bản dịch đầy đủ đầu tiên mới được xuất bản; tức khoảng 300 năm sau bản dịch tiếng Latin (1416), tiếng Tây Ban Nha (1515), và tiếng Pháp (1500s). Dẫu đã có hơn 120 bản dịch Thần Khúc trong tiếng Anh và khoảng 70 bản dịch được lưu giữ trong Thư Viện Anh tính đến năm 2000, nhưng số bản dịch đứng vững theo thời gian chỉ có trên dưới 10 bản. Đầu tiên phải kể đến bản dịch thơ của nhà thơ người Mỹ Henry Wadsworth Langfellow, bản dịch không vần, sử dựng cổ ngữ tiếng Anh để dịch. Đây là bản dịch mà nhà thơ người Argentina Jorge Luis Borges thích nhất (ông đã viết đến 9 tiểu luận về Thần Khúc dựa trên bản dịch này) và là bản dịch gối đầu của những người hâm hộ trung thành của Dante. Bản dịch thứ hai là bản dịch thơ của nhà thơ người Mỹ John Ciardi, gieo vần theo lối aba. Đây có lẽ là bản dịch nhiều chất thơ nhất và nổi tiếng nhất trong tiếng Anh, bản dịch đưa ông vào hàng ngũ những thiên tài dịch thuật tk 20. Bản dịch thứ ba là bản dịch văn xuôi của dịch giả, nhà văn, nhà phê bình văn học Charles Singleton (một số học giả xem đây là bản dịch gần với nguyên tác nhất), đây cũng chính là bản dịch, cùng với bản dịch thơ của Longfellow, làm cơ sở cho một số bản dịch của các dịch giả không biết tiếng Ý sau này, đặc biệt là bản dịch Hoả Ngục của Pinksky (một trong những bản dịch Hoả Ngục hay nhất trong tiếng Anh, và là phần duy nhất của Thần Khúc mà ông hoàn thành. Có giai thoại cho rằng chỉ vì tìm vần để dịch mà Pinksky xém phải nhập viện tâm thần). Bản dịch thứ năm là bản dịch của John Sinclair, được nhiều độc giả cũng như học giả xem là bản dịch văn xuôi hay nhất của Thần Khúc. Bản dịch thứ năm là bản dịch thơ của giáo sư văn học, nhà thơ và dịch giả văn học cổ điển Hy-La Allen Mandelbaum. Đây là bản dịch khá sát với nguyên tác nhưng vẫn giữ được chất thơ, và là bản dịch đã mang lại cho ông nhiều giải thưởng danh giá ở Ý và Mỹ. Và bản dịch cuối cùng là bản dịch thơ của cặp vợ chồng Robert (giáo sư văn học, học giả về Dante hàng đầu) và Jean Hollander. Đây là bản dịch mang tính học thuật nhất, rất gần với nguyên tác (gần như là từ ra từ), với phần chú thích nhiều ngang với phần thơ (đôi khi chi tiết một cách lố bịch) kèm theo nguyên tác tiếng Ý nên bản dịch này thường được in thành 3 cuốn riêng biệt tổng cộng khoảng 3000 trang. Đây là những bản dịch mà tôi sử dụng để đối chiếu khi dịch Thần Khúc sang tiếng Việt, kèm theo bản dịch văn xuôi của A. S. Kline và bản dịch Hoả Ngục của Robert Pinsky. Bản dịch Việt ngữ của tôi là một sự dung hoà của các bản dịch tốt nhất trong Anh ngữ này. Lúc mới dịch Thần Khúc, tôi đã dịch theo bản dịch của Ciardi vì muốn bản dịch Việt ngữ thơ nhất có thể, đặc biệt trong Canto đầu, nhưng từ Canto II trở đi, tôi nghiêng hẳn về bản dịch của Mandelbaum, và bây giờ, khi đã dịch đến Canto IX, tôi đã hoàn toàn sử dụng bản dịch cũng như phần ghi chú của cặp vợ chồng Robert và Jean Hollander (nếu không rõ ý của bất kỳ câu thơ nào, tôi mới sử dụng những bản dịch còn lại để đối chiếu). Với tôi, nếu phải chọn một bản dịch Anh ngữ để đọc, dịch hay nghiên cứu, tôi sẽ chọn bản dịch của đôi vợ chồng này.