Phần I: HOẢ NGỤC
* Chưa chú thích, còn chỉnh sửa và bổ sung
* Bản quyền bản dịch: Pháp Hoan
* Xin không đăng lại bài viết này khi chưa có sự đồng ý của dịch giả
==============
Canto XIV: (1741-1882)
Bởi xót tình đồng hương tôi đưa tay ra nhặt
mọi tán cành rồi đặt ở bên dưới gốc cây,
tiếng khóc than lúc này đã hoàn toàn im bặt.
Rồi chúng tôi tiến về lằn ranh nơi chia cắt
giữa các tầng địa ngục thứ hai và thứ ba-
nơi hình phạt xấu xa được thực thi nghiêm ngặt.
Những thứ mới mẻ này để có thể diễn đạt,
tôi nói hai thầy trò cùng tới trảng đất hoang,
ngay cả cỏ cũng không mọc được trên bãi cát.
Chốn đó cánh rừng đen vây thành vòng kín mít
cũng giống như khu rừng bị sông máu uốn quanh.
Chúng tôi giữ bước chân của mình nơi rìa mép
của một miền cát dày, cằn cỗi và khô khốc
chẳng khác gì sa mạc nơi thuở trước Ca-tô
từng cất bước đi qua với bao nhiêu khó nhọc.
Ôi Thượng Đế trên cao quả thực rất đáng sợ
cùng với sự trả thù mà độc giả sẽ hay
vào chính lúc này đây trước mắt tôi hiển lộ.
Những vong linh loã lồ chụm thành bầy rải rác
đang cất tiếng kêu gào với nỗi khổ giống nhau
nhưng hình phạt đớn đau dường mỗi người mỗi khác.
Một số kẻ ngửa mặt, nằm dài trên bãi trống
một số khác lại ngồi, chụm gối với còng lưng
một số khác không ngừng bước đi trong tuyệt vọng.
Đa số là những người đi lại trên nền đất,
đám nằm dài ngửa mặt thời tương đối ít hơn
nhưng tiếng thét đau thương lại phát ra nhiều nhất.
Trên nền cát bao la đang rơi lên chầm chậm
những đốm lửa to phồng bừng cháy ở khắp nơi
như tuyết rụng trên đồi vào những ngày gió lặng
hay A-le-xan-der khi viễn chinh Ấn Độ
lúc ở giữa đồng bằng thấy những đốm lửa đang
rơi xuống trên quân đoàn và nền đất nắng nỏ
liền quyết định khôn ngoan ra lệnh cho binh sĩ
dậm đôi chân của mình vào mặt đất để cho
lửa dữ không bám vô và lan ra mọi phía.
Những bông lửa vĩnh hằng ở chốn này cháy đỏ
khi rơi liền nở rộ trên bãi cát giống như
đá lửa gặp bùi nhùi làm nhân đôi nỗi khổ.
Ôi vũ điệu điên cuồng của những bàn tay xoắn
chỗ kia rồi chỗ nọ vung vẫy mãi không ngừng
phủi những đốm lửa hồng từ trên cao đáp xuống.
Tôi cất tiếng: “Thầy ơi, người vượt qua mọi thứ
ngoại trừ bọn quỷ sứ ngoan cố ở cổng thành
khi chúng ta lại gần đã điên cuồng chống cự.
‘Ai là người anh hùng dường coi khinh lửa đốm
với ánh nhìn dữ tợn đang nằm dài thế kia?
Cơn mưa lửa không hề khiến ông ta đau đớn?’
Và bản thân linh hồn khi tai vừa nghe thấy
những lời tôi dạm hỏi liền cất tiếng kêu gào
‘Ta sống như thế nào thời chết như thế ấy.
‘Hãy để thần Jo-vê bắt thợ rèn chịu khổ,
kẻ trong cơn thịnh nộ cầm lưỡi sét sáng loà
vào ngày cuối đời ta giáng một đòn chí tử.
‘Và dẫu hắn khiến cho bao nhiêu người mệt mỏi,
sâu bên trong lò tối ở Môn-gi-bê-llô
thét lớn “Vu-ca-nô, hãy giúp ta chống chọi!”
‘Hay như trận Flê-gra hắn dùng toàn bộ sức
ở trên cao liên tục phóng xuống những lưỡi tầm,
nhưng với mối thù hằn hắn không sao hạnh phúc.’
Thế rồi thầy dẫn đường dùng những lời phản đối
tôi chưa từng nghe tới: ‘Này Ca-pa-nê-ô,
lửa kiêu ngạo đến giờ vẫn còn chưa hề nguội
‘nên cực hình lớn hơn nhà ngươi nay phải thọ
bởi trong cơn giận dữ đã chứa đựng niềm đau
và nỗi khổ bấy lâu hợp với cơn phẫn nộ.’
Đoạn thầy nhìn sang tôi với ánh mắt bình lặng,
rồi nói: ‘Hắn từng là một trong bảy vị vua
vây hãm thành Tê-bê và coi khinh Thần Thánh
‘và đến tận lúc này vẫn không hề kính phục
nhưng ta nói rõ ràng, với hắn, thói huênh hoang
chính là thứ phục trang ở bên trên bộ ngực.
‘Giờ con nhớ bước đi sau lưng ta và hãy
bám dọc theo mép bờ của cánh rừng mà không
vô ý dẫm đôi chân lên trên miền cát cháy.’
Chúng tôi đi âm thầm cho đến khi thấy rõ
ở bên trong cánh rừng một dòng suối chảy ra
màu đỏ vẫn khiến cho tôi rùng mình khiếp sợ.
Như Bu-li-ca-mê phọt ra khe nước nóng
nơi những người đàn bà tội lỗi cùng sẻ chia,
cũng vậy dòng suối kia chảy qua vùng cát bỏng.
Đá phẳng được lát lên hai bờ và đáy nước
cũng như cả mép rìa nơi dòng suối thấm qua:
Lối đi đã hiện ra bấy giờ tôi thấy được.
‘Trong toàn bộ những gì mà bản thân ta đã
chỉ daỵ lúc bước vào cánh cổng miền thâm u,
nơi ngưỡng cửa không từ một sinh linh nào cả.
‘con vẫn chưa được nhìn thấy điều gì đáng kể
giống như dòng máu đỏ đang chảy trước mắt ta,
với hơi khói sinh ra làm nguội đi ngọn lửa.’
Đây chính là những lời của thầy tôi. Nghe chúng
tôi vội vã xin thầy ban cho chút thức ăn
bằng không sẽ bất công khi gợi cơn thèm muốn.
‘Giữa muôn trùng biển khơi có một vùng đất chết,’
thầy của tôi mở lời; ‘được gọi là Crê-tê
nhờ minh vương trị vì từng là nơi thánh khiết.
‘Một ngọn núi mọc lên được ban muôn cành lá
và sông suối tuôn trào, tên nó là I-đa
chốn từng là cỏ hoa giờ chỉ còn sỏi đá.
‘Nơi năm xưa Rhê-a từng chọn làm nôi ấm
để con trai của mình được ấn nấp tốt hơn
khi tiếng khóc vang lên bà cho người náo động.
‘Bên trong ngọn núi này một Lão Nhân đang đứng,
ông xoay lưng của mình về Da-mi-ết-ta,
và nhìn xuống Rô-ma như nhìn vào gương sáng.
‘Chiếc đầu của Lão Nhân làm bằng vàng nguyên chất,
cánh tay và bộ ngực đúc bằng khối bạc thuần,
thân trên làm bằng đồng và phần làm bằng sắt
‘từ hạ bộ trở đi, nhưng riêng bàn chân phải
của ông được tạo thành từ một khối đất nung,
và ông trụ trên chân này hơn chân còn lại.
‘Và tất cả mọi phần trừ phần vàng, bị nứt
rồi từ đó vô vàn giọt nước mắt tuôn ra
dồn lại rồi xuyên qua hang sâu và núi đá
‘đến vực sâu hoá thành những con sông địa ngục:
A-chê-ron, Stýx, và cả Flê-gê-thon,
rồi xuống chỗ thấp hơn thu mình thành khe nước
‘mà con thấy lúc này cho đến khi chạm đáy
chúng đọng lại thành đầm Cô-cy-tús, nơi con
sớm thôi sẽ đến thăm – giờ đây ta ngừng nói.’
Và tôi lại mở lời: ‘Nếu như khe suối đó
chảy xuống từ cõi trần vậy hãy nói con hay
sao chỉ ranh giới này chúng ta nhìn thấy nó?’
Và thầy trả lời tôi: ‘Nơi này, con biết đấy
là vực thẳm hình tròn và dẫu đã đi xa
con cũng chỉ đi qua được nửa phần bên trái,
‘mà vẫn chưa hề đi được một vòng đầy đủ
vậy nên nếu điều gì mới mẻ có hiện lên
con cũng chớ ngạc nhiên trước cảnh tình hung dữ.’
Và tôi lại mở lời: ‘Dòng sông miền tăm tối
Flê-gê-thon, Lê-thề, chúng đang nằm ở đâu?
Người bỏ con sông đầu và nói dòng sông cuối
‘tạo bởi cơn mưa này.’ Bậc đạo sư dõng dạc:
‘Những gì con trình bày đều khiến lòng ta vui,
dòng sông đỏ sục sôi đã trả lời thắc mắc.
‘Con sẽ thấy Lê-thề không ở trong miệng vực
mà nơi người đã khuất tìm đến để tẩy trần
khi lỗi lầm cá nhân được một phen cứu chuộc.’
‘Đến lúc rời cánh rừng con hãy nên bám sát,’
thầy của tôi tiếp lời, ‘theo dòng Flê-gê-thon
nơi hơi nóng lụi tàn và lối đi có mặt.’
Và Dọc Hai Bên Bờ Ngọn Lửa Giờ Đã Tắt.
=====================
* Pháp Hoan dịch từ bản dịch tiếng Anh của Robert và Jean Hollander, tham khảo thêm các bản dịch của Allen Mandelbaum, John Ciardi, A. S. Kline và Henry Wadsworth Longfellow.
* Artwork by Gustave Dore.
PHÁP HOAN | 法歡 
💙💙💙
ThíchThích