Tám Vạn Bốn Nghìn Cây…
Tôi thường có niềm vui mỗi khi đọc được một bài hay một tập thơ hay. Vui vì mừng cho tiếng Việt mẹ đẻ, có thêm một kho tài sản quý.
Cũng với tôi, thế nào là thơ hay? Giản dị lắm. Thơ có nội dung thuận lẽ hiếu sinh của trời đất, ấy là hay. Về nghệ thuật thì những tác phẩm đó đưa ra những kết cấu ngôn ngữ, hình ảnh, nhạc điệu… đầy bất ngờ, hoàn toàn chưa từng có ai viết trước đây.
Và tôi thực sự vui, vui đến mức thao thức suốt một đêm, khi đọc bản thảo những bài haiku, có tên: Tám Vạn Bốn Nghìn Cây của Pháp Hoan.
Pháp Hoan là một tu sĩ Phật giáo, xuất gia học đạo đến nay được chừng 15 năm. Giỏi ngoại ngữ, nên Pháp Hoan dịch rất nhiều các tác phẩm thơ của các nhà thơ cổ điển và hiện đại của nền văn học Đức, Áo, Anh, Mỹ…
Cảm hứng từ những vần thơ dịch, như chú ngựa tuyết trắng hý vang trời mùa Giáng Sinh đã mang tới cho ngòi bút Pháp Hoan tập thơ Lịch Mùa. Tập thơ gồm các bài thơ viết theo thể tự do, để cho ngôn ngữ được tự do tấu lên khúc hát của riêng mình, và để độc giả được ngắm vũ điệu đẹp của tiếng Việt được uốn lượn tung bay trên bầu trời thi ca…
Nhưng đó là trước đây vài năm. Giờ, Pháp Hoan đang viết một tập những bài haiku, và gửi tôi xem vì tấm lòng mến mộ của tôi.
Haiku, về hình thức là một ”bài thơ” trên khía cạnh hình thức của ngôn ngữ. Thực một bài ”haiku” chỉ có 3 câu. Và 3 câu đó có tổng cộng 17 âm tiết, do tiếng Nhật là tiếng đa âm. Những bài haiku cổ xưa, như của Matsuo Basho hay Ryokan… thường được truyền lại bằng sách khắc in, hoặc những bản thư pháp viết tay vô cùng đẹp và độc đáo.
Tôi vẫn muốn gọi đó là những bài haiku, bởi những bài viết theo hình thức này, ra đời cổ xưa nhất, thực là những công án thiền, hay một pháp nào đó chợt được thiền nhân đốn ngộ. Những bài đó không phải là thơ.
Bởi vì nếu là thơ, thì dù vẫn dùng hình thức như bài haiku, nhưng sẽ có trong đó cái tình. Chữ tình vốn là đặc tính của thế giới người thường, không có trong thế giới tu hành. Hay nói cách khác, chữ ”tình” trong thế giới của đốn ngộ hoàn toàn khác chữ tình trong thế giới thơ ca người thường.
Nhưng chúng ta đang sống trong thế giới người thường, và đắm đuối yêu thương. Pháp Hoan cũng vậy. Tác giả có những bài haiku hai tầng nghĩa, có cả chữ tình và cả sự đốn ngộ.
Trước hết, phải nhắc tới phẩm tính của một vị tu sỹ Phật Giáo. Vì Pháp Hoan có một bài thế này:
Dưới chân núi phía tây
tôi đi vào chốn ấy
tám vạn bốn nghìn cây.
Thì ai học Phật cũng từng biết, Phật Giáo tuyên giảng có tám vạn bốn nghìn pháp môn. Tác giả hình tượng lời giảng đó bằng tám vạn bốn nghìn cây.
Nhưng khi đọc, tôi thấy chuyện đó không mấy quan trọng. Tôi chỉ thấy một cảnh núi non hùng vĩ, một khu rừng xanh thắm, tràn đầy sức sống, bí ẩn… Và một tu sỹ áo nâu đi về phía ấy, đi mãi đi mãi… cho tới khi mất hút. Đi, cũng tức rời cả một thế gian ở phía đằng sau… Tính thơ đẹp đến nhường ấy.
Con mắt quan sát cảnh vật, sự vận động vô thường của vạn pháp… của Pháp Hoan đã chọn được những góc nhìn riêng, và đưa tới những bất ngờ. Nhưng cái chính là tác giả đã thể hiện được nó qua ngôn ngữ, thể hiện một cách vừa đủ, tối giản, và cũng tuân thủ, một cách lỏng lẻo thôi, những quy tắc của thể haiku… và tạo ra nhạc điệu riêng ở mỗi bài.
Chúng ta cùng thưởng ngoạn một số bài haiku viết theo ”hướng này”:
Thiền tọa qua mùa đông
hoa nở trắng ngoài đồng
ngỡ tuyết chưa tan.
Sau buổi toạ thiền
vương trên tà áo
một mùi hoa đêm.
Vân tước bay trong mây
tôi đi trên mặt đất
giữa muôn trùng cỏ cây.
Ni sư vào làng
một con bướm trắng
đậu tràng áo nâu.
Khi tôi vắng nhà
vườn cải ra hoa
gọi mời cánh bướm.
Ao thu
bong bóng nước
vỡ trong sương mù.
Riêng cái nhìn về sống chết, về sự đau khổ của thời gian, một vấn nạn của cõi vô thường, lại được Pháp Hoan viết bằng điều thăng hoa từ ”cái tình” của nhân sinh, và cũng rất đẹp:
Sau cơn mưa
đất nồng hương hoa
ngôi mộ mới.
Từng hạt sương rơi
trong lòng giếng cũ
mấy mùa thu trôi.
Là một tu sỹ, cuộc sống thế gian giữa chốn Thiền môn, hay Cửa Không… là mối duyên lớn cho tác giả ”nhìn thấy” một điều mà tác giả chợt thấy (đốn ngộ):
Cửa Không mở ra
một cánh bướm nhỏ
bay vào cõi hoa.
Cũng từ ”mối duyên” nơi Cửa Không đó, mà Pháp Hoan đã viết nên bài thơ tuyệt đẹp này:
Dưới vầng trăng non
những con sóng lượn
thân hình Quan Âm.
Dưới chân tượng Phật Bà Quan Âm, một đêm trăng, có lẽ là trăng khuyết, nên trời cũng tối lắm, cái nhìn ngược sáng qua bức tượng Phật Bà, khiến cho những đường nét của Pháp thân Phật mang tính nữ, những đường cong của bức tượng, cùng ánh trăng, tạo nên những con sóng ánh sáng, mềm mại, dịu dàng, đầy chở che. Chữ ‘”thân hình Quan Âm” đã làm nên một vị thi sỹ thực sự trong màu áo tu hành.
Nhưng chỉ đắm đuối nơi Cửa Không? Không. Pháp Hoan còn viết những bài tuyệt hay về những câu chuyện của thế gian. Ví như lòng hoài niệm trên đường lữ hành, mà ta thấy phảng phất hương vị haiku của Basho, nhớ về xứ Kinh Bắc xưa, kinh đô của Phật Giáo Đại Thừa Việt Nam:
Tiếng vạc kêu sương
đâu rồi con đường
về miền Kinh Bắc!
Những bài haiku đốn ngộ cái không chấp trước, phân biệt, hay vọng niệm của thế gian vô thường:
Mộng này triền miên
nở qua biên giới
vạn cành đỗ quyên.
Nơi biên giới này
không Nam không Bắc
mưa mùa xuân bay.
Pháp Hoan vốn hay nói đùa. Có khi tác giả ví mình như một đệ tử thời xa xưa, luôn bị sư phụ quở trách vì không lo học đạo, chỉ lo làm thơ.
Có khi tác giả hỏi mọi người, có nên ”định ra” một vị Bồ Tát với câu niệm rằng: ”Nam Mô Thi Ca Vương Bồ Tát Ma Ha Tát”, hay không. Tất nhiên đó chỉ là câu đùa.
Cũng như vũ trụ vui đùa chúng ta bằng những cơn gió. Chúng ta cũng vui đùa bằng những niệm thiện lành như những bài haiku. Miễn sao, sau khi đọc, chúng ta nhìn thế giới, hay vạn pháp sâu hơn, rõ hơn. Tâm chúng ta cũng ngày một thiện lành, tĩnh tại và thuận lẽ hiếu sinh của trời đất.
Cám ơn Pháp Hoan đã viết cho mọi người những bài haiku ấy.
Hàn Thủy Giang
PHÁP HOAN | 法歡 
Một bài viết rất đẹp về những Haiku của Pháp Hoan, nói giùm chị những gì chị muốn nói.
Cám ơn Pháp Hoan đã share bài viết này.
Những Haiku như một nơi để trở về an trú.
ThíchĐã thích bởi 2 người
Cảm ơn chị ạ! Chú Hàn Thuỷ Giang viết mấy ý thú vị, chú là Phật tử nên có cái nhìn khá sâu sắc.
ThíchĐã thích bởi 2 người
Another gem!
Cám ơn em tôi thêm một lần nữa những công án thiền chị được đọc mỗi ngày.
ThíchĐã thích bởi 1 người
đọc haiku của PH, độc giả vừa cảm nhận được sự thanh tịnh nơi cửa phật, vừa thưởng thức được sự tối giản nhật bản, vừa thấy thân quen vì có vần điệu của việt nam.
ThíchĐã thích bởi 2 người
Pháp Hoan cảm ơn Nora!
ThíchThích
Cố lên, Pháp Hoan. Em là vậy đó, một hình ảnh đẹp, một tâm tình đáng được quí mến. Chị lại muốn xin hùn với câu nói đùa của tác giã Hàn Thủy Giang “… Thi Ca Vương Bồ Tát… “
ThíchĐã thích bởi 2 người
Dạ chị ôi
ThíchĐã thích bởi 1 người