Đọc thơ Haiku của Kobayashi Issa
(Hàm Phan Anh Thuỷ)
Buổi tối đi làm về trời dịu mát sau mưa. Nhìn bóng cây xao động trên nền đường, tự dưng thấy trong lòng trào dâng một nỗi cô độc lạ lùng.
Thế nên quay lại với Haiku là thích hợp, mình đọc lại 15 bài thơ của Kobayashi Issa do Pháp Hoan dịch mà mình chia sẻ sáng nay, để tâm an trở lại cùng các bạn nhé:
Trong khói hương trầm
một cây mận trắng
dịu dàng đơm bông.
—> Ở bài này các hình ảnh chồng mờ lên nhau, thật là gợi cảm. Khói hương trầm vẽ nên một cây mận trắng trong tâm tưởng. Hay là cây mận ngoài trời như khói hương dâng giữa đất trời? Cái Thấy cái Cảm của một bậc Thiền sư nó huyền diệu và thành kính biết bao.
Tượng Phật trên đồng
đội chiếc mũ đỏ
mận đào đơm bông.
—> Hoa như mũ hồng đội lên tượng Phật. Mình thích sống mà có được cái tinh thần vui vẻ, âu yếm với thiên nhiên như vậy. Và nếu được giác ngộ để thấy Phật như Người, có thể trêu chọc Ngài và vui vẻ đội lên đầu Ngài một chiếc mũ rua hoa mận đỏ – thì thật thích.
Chú ếch mù loà
nhảy theo vầng nhật
cuối chân trời xa.
—> Thế chả phải cả loài người cũng là chú ếch đó sao? Cảnh buổi chiều trong bài thơ tuyệt đẹp! Bóng tối đỏ lựng của hoàng hôn sẽ tắt dần theo bóng con ếch nhảy trên đồng về phía mặt trời lặn… Nói chung, để yêu thích Haiku, bạn cần phải có sẵn một hoàng hôn trong tâm tưởng thì bạn sẽ thấm đẫm được bóng chiều do con ếch mang lại.
Mưa mùa xuân rơi
cùng hoa tuyết trắng
chia đôi bầu trời.
—> Lạy thánh thần! Xin các Ngài hãy ban cho con đôi mắt của Issa! Mình đã ngẫm mãi về chuyện, nếu không giữ được sự quán sát trong trẻo, nếu để cho lý trí và tư duy can thiệp vào bài thơ sâu quá thì sẽ mất tinh thần Haiku. Nỗi mất mát này rất khó để nhận ra. Một bài Haiku thông minh chỉ thoả mãn sự cao ngạo tinh tế của bạn. Một bài Haiku thực sự sẽ mang lại cho người đọc sau nhiều thế kỷ một niềm Hạnh phúc. Vì, bạn sẽ làm cho người ấy rưng rưng cảm động khi đứng trước hoa tuyết và mưa Xuân khiến cho đất trời như là Một – ở bài thơ này Issa nói bầu trời phân đôi nhưng bạn hiểu là : mặt đất có hoa tuyết trắng cũng thành như bầu trời mưa rơi.
Cùng nhịp tuyết rơi
ngỗng hoang vỗ cánh
bên trên bầu trời.
—> Đọc bài thơ này mình thấy như mình là ngỗng hoang vỗ cánh bay trong tuyết đầu mùa về nơi ấm áp, và nỗi cô đơn trong lòng mình như được an ủi. Haiku tuyệt vời vì nó ngắn kinh khủng mà sự lan toả của nó trong tâm tưởng lại vô cùng. Với mình, Haiku là hạt tinh thần ở thể tinh chất nhất.
Mùa đông đã qua
tuyết hoa còn bám
trên thân Phật Đà.
—> Bước chuyển thời gian ở đây thật tinh tế. Cái đã qua, cái chưa tới, cái ngập ngừng, cái luyến nuối – tất tần tật cả thế gian đều đọng trong nếp áo tượng Phật cả.
Ở trước cổng nhà tôi
có tượng Phật đang đứng
làm bằng hoa tuyết rơi.
—> Nhà thơ, dịch giả Pháp Hoan là một nhà sư trẻ tuổi. 15 bài thơ của Issa được chọn ở đây xuất hiện nhiều hình ảnh tượng Phật. Issa nhìn đâu cũng thấy tượng Phật. Phật tính có ở muôn hoa lá cỏ cây.
Cả tượng Phật mùa đông
cũng xếp hàng sưởi ấm
ở bên bếp lửa hồng.
—> Mình có một trải nghiệm trước đây, trong những giờ phút tuyệt vọng nhất, đau đớn nhất, ngồi một mình bên bức tượng Phật nhỏ kỷ vật, mình có cảm giác như bức tượng có da thịt sống động. Phật bà thương xót nhìn mình như thể Ngài thấu hiểu và an ủi. Thế nên mình tin Issa, rằng trong mùa Đông, ngay cả bức tượng Phật cũng nuốn ghé vào bếp lửa hồng! Thật đấy!
Trên đồng lúa bao la
những chú ếch tụ tập
để tụng ca Phật Đà.
—> Đọc bài này mình nhớ lại một buổi ngồi Thiền từ sáng đến chiều tối ở Thiền viện, bỗng dưng mình cảm thấy như mình đã biến mất, thành mặt đất ở bên ngoài bóng tối, và ran lên tiếng ếch nhái, côn trùng…
Ở trong thế giới hoa
chẳng còn ai muốn đến
cõi Phật A-Di-Đà.
—> Thì thế. Đi và Đến là Ở đây. Nhưng bạn phải là Hoa và biết Nở cơ thì bạn sẽ không ngóng vọng thế giới nào khác nữa.
Yoshino bao la
sáng hôm nay thức dậy
trên những đám mây hoa.
—> Ở vùng núi Yoshino bạt ngàn hoa. Khi hoa anh đào nở bung trắng thì quả thật đất trời hoà một. Tất cả thức dậy và thấy mình bồng bềnh trong tiên cảnh.
Gió mùa xuân hiền hoà
chú chó duỗi chân ngủ
ở bên trên chiếc phà.
—> Mình thích bài này nhất. Tu tập cả đời đã chắc gì đắc đạo như chú chó duỗi chân ngủ trong gió mát hiền hoà này?
Này dạ oanh kia ơi
làm ơn hãy ghé xuống
bên cửa sổ phòng tôi.
—> Ừ, ghé xuống đây nào, tôi cô đơn và cần bầu bạn.
Này chim én kia ơi
bụi cây mày làm tổ
lửa lan tới nơi rồi!
—> Nhiều khi bạn có hét lên báo hiểm nguy thì người ta cũng không nghe thấy. Sống là phải biết mình bất lực trước oái oăm cuộc đời. Thương chim én quá, Issa!
Mùa mưa đã về rồi
một chú cua đi lạc
vào phòng khách của tôi.
—> Hiện hữu thật sống động trong bài thơ này. Đây cũng là một trong những bài hay nhất của chùm thơ 15 bài này.
________________________
* Pháp Hoan dịch từ bản dịch tiếng Anh của David G. Lanoue. Nguyên tác thơ của Kobayashi Issa ( 小林一茶, Tiểu Lâm Nhất Trà).
* Artwork: Kobayashi Issa and the Sparrows by Yuki Bishù.
PHÁP HOAN | 法歡 
💙🙏🏻💙
ThíchĐã thích bởi 1 người