7 bài Haiku (1508-1514) của Mukai Kyorai (向井 去来; Hướng Tỉnh Khứ Lai); Chine và Basho.
‘Vâng, tôi sẽ ra ngay!’
ai đó vẫn còn gõ
lên cổng ngoài tuyết bay.
‘Yes, yes!’ I answered, but someone still knocked, at the snow-mantled gate
応々といへど敲くや雪の門
oo to iedo tataku ya yuki no mon.
_Một tấm bia đã được dựng lên bởi các nhà thơ haiku thuộc trường phái Shomon ở Nagasaki trong năm thứ 10 thời kỳ Bunka (1813) để tưởng niệm 120 năm ngày mất của đại sư Basho. Hai bài haiku được khắc lên mặt trước của tấm bia, một bài của Basho, bài còn lại của Kyoran:
Ôi quê nhà của tôi
giờ là nơi ngủ lại
của chim trời mà thôi!
my hometown…now only a temporary abode; a migrating bird
furusato mo ima wa kari-ne ya watari-dori
Kyorai là một người rất quả cảm. Trong một chương của cuốn “Rakushi-sha Kyorai-Sensei Jijitsu”, được viết bởi Genchu Mukai – cháu của Gentan – anh trai của Kyorai. Theo cuốn sách này, một ngày nọ, khi Kyorai đang rảo bước tại Shogo – sau khi thăm mồ của người cha quá cố Gensho tại Shinnyodo, phía đông thành Kyoto. Thình lình, ông chứng kiến một con lợn rừng bị thương đang tấn công một người nông dân gần đó. Kyorai vẫn đang trong thời kỳ để tang, điều này có nghĩa ông không được gây hại cho một ai hay một vật nào cả. Tuy thế, ông không thể đứng nhìn người nông dân bị giết chết. Ông vội rút thanh kiếm và đâm chết con thú.
Chương này lý giải về con người của Kyorai, về sự đối lập với hai người anh của ông, một người chọn y khoa và và người kia chọn văn học. Cũng như hai người anh, Kyorai rất sáng dạ và tài năng, điều này đã khiến ông được mời đến để phục vụ cho lãnh chúa Kuroda ở tỉnh Chikuzen. Ông từ chối lời đề nghị này. Không ai biết được lý do tại sao. Xét về việc Kyoran luôn khao khát trở thành một võ sĩ samurai như thế nào, quyết định này của ông đến nay vẫn là một câu đố. Theo thời gian, Kyorai từ bỏ hoàn toàn võ thuật. Một lần nữa không ai biết được lý do:
Mười năm trôi qua rồi
thanh gươm không chạm tới…
tiếng vịt kêu giữa trời.
ten odd years, since I gave up martial arts… ducks’ cry
鴨啼や弓矢を捨てゝ十余年
kamo naku ya yumi-ya wo sutete juyo-nen
_Dẫu Kyorai đã từ bỏ ý định trở thành một samurai nhưng ông vẫn giữ trong lòng tinh thần và niềm kiêu hãnh của một võ sĩ.
Ngày đầu năm tới rồi…
tôi sẽ đeo thanh kiếm
của tổ tiên bao đời.
hatsu haru ya ie ni yuzuri no tachi hakan
New Year’s Day…I will wear the sword, the family treasure
Saitan-Cho of Jokyo 3 (1686)
_Bài haiku cuối cùng của Chine, người em gái yêu quý của Kyorai, trước khi bà qua đời đột ngột ở tuổi 25 vào ngày rằm tháng năm âm lịch. Bà cũng là một nhà thơ haiku và là môn đệ của Basho._
Thoáng chốc sáng soi
thoáng chốc tàn lụi…
đom đóm kia ơi!
Easily glows and easily goes a firefly
もえやすく又消やすき蛍哉
moe yasuku mata kie yasuki hotaru kana
_Bài thơ tiễn biệt em gái của Kyorai.__
Ôi buồn lắm thay!
ánh lửa đom đóm
lụi dần trong tay.
going off, sadly on my palm… a firefly
手の上に悲しく消ゆる螢かな 去来
te no ue ni kanashiku kiyuru hotaru kana Kyorai
_Để tưởng niệm đệ tử của mình, Matsuo Basho viết bài haiku này vào tháng tám âm lịch cùng năm_
Đông hay là Tây
nỗi buồn vẫn thế
gió mùa thu bay.
East or west / our sorrow’s the same / an autumn wind
___________________
* Pháp Hoan dịch từ bản dịch tiếng Anh của Susumu Takiguchi trong World Haiku Review. Nguyên tác thơ của Mukai Kyorai (向井 去来; Hướng Tỉnh Khứ Lai).
PHÁP HOAN | 法歡 